Türk Gemisi “Muavenet”in NATO Tatbikatı Esnasında Amerikan Gemisi “Saratoga” Tarafından Vurulması Olayı

Türk Gemisi “Muavenet”in NATO Tatbikatı Esnasında Amerikan Gemisi “Saratoga” Tarafından Vurulması Olayı

* Dr. Dinçer BAYER – Piri Reis Üniversitesi

 

NATO’nun 1992 yılı Kararlılık Gösterisi (Display Determination) tatbikatına; Türkiye’nin de aralarında olduğu farklı devletlerden gemiler ve uçaklar ile çıkarma birlikleri iştirak etmekteydi. Tatbikatı ABD’li Amiral J. M. Boorda idare etmekte, Kahverengi kuvvetlere ABD’li Koramiral Lopez, Yeşil kuvvetlere ise Hollandalı Amiral Kroon komuta etmekteydi. Tatbikatın fiili 2 safhası tamamlanmış, 3ncü safhası henüz başlamamıştı. Bu nedenle, tatbikatın kahverengi ve yeşil kuvvetler olarak ikiye ayrılan hasım tarafları bu esnada dost statüsündedirler. Kısacası, tatbikat kapsamında herhangi bir oyun oynanmamaktadır.

Orta Ege’de ılık bir sonbahar gecesi ve tipik bir Ekim akşamıdır. Rüzgâr ve deniz kuzeyden ve gemilerin kolayınadır. Tatbikata katılan gemiler Sakız Adası’nın batısında düşük süratle seyir halindedir.

Resim 1: TCG Muavenet

Türk Gemisi Muavenet, 1 Ekim 1992 akşamı 22 00 (Z) (Tatbikat Zaman Dilimi- GMT) itibarı ile Sakız Adası’nın 25 Deniz Mili kuzeybatısındadır. TCG Muavenet’in kuzeyinde 1000 yarda mesafede Türk Gemisi Kılıçalipaşa, güneyinde 1000 yarda mesafede İspanyol Gemisi Numancia ve kuzeydoğusunda (Sancak başomuzluğunda) 4800 yarda mesafede Amerikan Uçak Gemisi Saratoga bulunmaktadır. Tatbikata katılan diğer gemiler farklı sektörlerde ancak daha uzak mesafelerde bulunmaktadırlar.

Harita 1: 01 Ekim 1992 22 00’da TCG Muavenet ve USS Saratoga’nın Coğrafi Mevkileri [Bu mevkiler ABD Deniz Kuvvetleri Soruşturma Mahkemesi (Investigation Court) raporundan alınmıştır].

Gece 22 04 (Z)’da Muavenet gemisinin kuzeydoğusunda ve deniz operasyonları açısından çok yakın mesafede sayılabilecek olan Amerikan Uçak Gemisi Saratoga’dan ateşlenen 2 güdümlü mermi

, Muavenet gemisine sancak tarafından isabet etmiştir.

Resim 2: TCG Muavenet’e İsabet Eden NATO Sea Sparrow Güdümlü Mermisi (NSSM)

Birinci mermi, doğrudan köprüüstüne isabet etmiş, ikinci mermi ise köprüüstünün hemen baştarafında bulunan kompartımanda patlamıştır. Bu hiç beklenmeyen bir durumdur. Güdümlü mermilerden ilki Muavenet’in köprüüstünü vurduğunda gemi komutanı başta olmak üzere; o anda köprüüstünde bulunan aşağıda kimlikleri yazılı 5 Türk denizcisi şehit olmuş ve 22 gemi personeli de yaralanmıştır.

  • Gemi komutanı Kurmay Yarbay Levent Kudret Güngör

    buy kamagra 100mg

    ,

  • Uçaksavar yardımcı subayı Teğmen Alper Tunga Akan,
  • Serkan Haktepe,
  • İkmal Çavuşu Mustafa Kılıç ve
  • Er Recep Atak.

İkinci güdümlü mermi gemide hem hasara, hem de yangına sebep olmuştur. Böyle bir saldırıyı beklemeyen Muavenet personeli, süratle yangına müdahale ederek yangını söndürmüş ve geminin diğer bölmelerine yayılmasına engel olmuştur. Güdümlü mermiler Amerikan Gemisi Saratoga tarafından ateşlendikten sonra saniyeler içerisinde Muavenet’e isabet kaydetmiştir. Bu kadar kısa sürede herhangi bir taarruzdan sakınmak mümkün değildir.  Diğer taraftan böyle bir saldırı beklenmemektedir. Muavenet personeli hiç beklemediği bir anda arkadan bıçaklandığı hissine kapılmıştır. Bu saldırı, bölgede bulunan başta Türk gemileri olmak üzere tüm NATO birlik ve gemilerinde, ayrıca Türkiye’de siyasi ve askeri makamlarda şok etkisi yaratmıştır.

Muavenet’e başta Türk gemileri olmak üzere bölgede bulunan NATO gemileri de yardıma koşmuştur. İlk şokun atlatılmasını müteakip, Muavenet Türk Deniz Kuvvetlerinin Akın gemisi tarafından yedeklenerek Kocatepe ile Işın gemilerinin refakatinde Gölcük’e intikal ettirilmiştir.

OLAYIN ARAŞTIRILMASI:

01 Ekim 1992 akşamı, 22 04 (Z) itibarıyla Amerikan Saratoga uçak gemisinin iskele kıç tarafında bulunan 8’li lançerden; iki adet “Sea Sparrow” güdümlü mermisinin atıldığı ve Muavenet gemisinin bu güdümlü mermilerle vurulduğu anlaşılmıştır. Sea Sparrow tipi güdümlü mermiler; aslında hava hedeflerine karşı kullanılan, ancak yakın mesafede su üstü hedeflerine karşı kullanılmaları da mümkün olan savunma silahıdır.

Bu füzeler, yarı aktif güdümlü mermilerdir. Hedefe vurabilmek üzere bir atış kontrol radarı ile hedefe nişan tutulmasına gerek vardır. Yanlışlıkla ateşlenmiş bir güdümlü merminin kendi seçiciliği ile Muavenet gemisini hedef alması mümkün değildir. Bu güdümlü merminin Muavenet gemisine vurması için atış öncesi Muavenet gemisine nişan tutulmuş olması olayın vahametini arttırmaktadır. Diğer taraftan, bu füzeler gemide ancak merkezi olarak geminin muharebe yönetim merkezi (Combat Information Direction Center) tarafından ateşlenebilen, en az yedi ayrı emniyet mekanizmasına sahip ve gemi komutanının başında olduğu bir yetki silsilesi ile ateşlenebilecek bir silah sistemine aittir. Bu özelliklerden dolayı ve füzenin kazaen ateşlenemeyecek bir mermi olması nedeniyle olayın kasıtlı olarak yaratılmış olması ihtimali Türk Deniz Kuvvetleri personeli arasında öncelikle konuşulmuştur.

Türk tarafı ve Amerikan tarafı olayı süratle soruşturmuştur. Türk Deniz Kuvvetleri Komutanlığı tarafından hazırlanmış olan rapora ulaşılamamıştır. ABD soruşturma raporu, gizlilik derecesi indirilerek açık kaynaklarla ulaşılabilir şekilde kamunun istifadesine sunulmuştur. İnternette bulunan 100 sayfalık ABD raporu incelendiğinde; ilk soruşturmanın Amerikan 6. Filo Kurmay Başkanı Albay tarafından olayın hemen ardından Saratoga Uçak Gemisinde yapıldığı anlaşılmaktadır. Daha sonra Altıncı Filo Komutanı tarafından 3 ABD’li tümamiral ile bir soruşturma mahkemesi teşkil edilmiştir. Mahkeme; olay yeri incelemesi, sorumlu personelin ifade ve şahitliğine başvurma gibi faaliyetleri de kapsayacak şekilde 3- 16 Ekim 1992 tarihleri arasında olayı Saratoga gemisinde bulunarak soruşturmuştur. Bu soruşturmaya bir Türk amiralinin de gözlemci olarak katıldığı ancak tüm soruşturmanın ve raporların ABD tarafından hazırlandığı anlaşılmıştır.

ABD soruşturmasında, başlangıçta olayın “kazaen (accidently)” olduğu ifade edilmiş, ancak raporda daha sonra kazaen teriminin yerine “yanlışlıkla (mistakenly)” terimi kullanıldığı anlaşılmıştır. Soruşturma komisyonunun raporu okunduğunda, olayın açıklanmasında yetersiz kalındığı ve olayın nedenselliğine ilişkin olarak yatıştırıcı bir yol bulmaya çaba gösterilmiş olduğu sezilmiştir. Raporun son kısmında genel olarak eğitim eksikliği ve görevli subayların yeterlikleri üzerinde durulduğu, silah kullanmada yetki devri konusu ile füze ateşleme süreçlerindeki sistematik eksiklikleri giderici öneriler yapılmış olduğu, konunun adli soruşturmasından kaçınılarak idari tedbir ve disiplin tedbirleri ile yetinilmiş olduğu görülmüştür.

Olay bir NATO tatbikatı esnasında olduğu için NATO Standart Anlaşması (STANAG) 1179 gereğince NATO tarafından, hem Türk tarafının hem de Amerikan tarafının katılımı ile müşterek bir komisyon marifetiyle soruşturulmalıdır. ABD raporunda bu komisyonun yapacağı çalışmalardan bahsedilmesine rağmen, NATO komisyonunun çalışması ve raporuna ilişkin herhangi bir bilgiye ulaşılamamıştır. Gerçekte NATO soruşturmasının da ABD tarafının raporuna dayalı olarak ve ABD’li amirallerin kontrolünde ve yönlendirmesi ile yapılmış olacağı için tarafsız olmayacağı değerlendirilmektedir.

Sonuç olarak;

ABD yetkilileri tarafından idari bir soruşturma sonucunda idari ve disiplin tedbirleri alındığı, ölen personelin ailelerine tazminat ödenerek ve ABD tarafından hizmet dışı edilmiş olan bir geminin Türkiye’ye transfer edilmesi ile olayın üstünün örtülmeye çalışıldığı görülmektedir. Türk tarafının da olayın aydınlatılması yönünde gözle görünür bir çabası olmadığı ve adeta ABD’nin olayı yatıştırmaya yönelik faaliyetlerinin kabullenildiği değerlendirilmektedir.

Bu olay, halen aydınlatılamamış olup, halen hem olaydan dolayı zarara uğrayan ailelerin hem de böyle bir muameleye maruz kalmış olmanın ezikliğini duyan Türk insanın vicdanı rahat değildir. Bu hislerle, olayın üzerinden 26 yıl geçmiş olmasına rağmen konunun tarafsız bir gözle yeniden incelenmesinde fayda görülmektedir.

*  Dr. Dinçer BAYER

Piri Reis Üniversitesi Öğretim Üyesi

 

buy amoxil

Have your say!

96 2
Tarafından yazılmıştır

Cevap bırakın

kayıp Şifre

Kullanıcı adınızı veya e-posta adresinizi girin. E-posta yoluyla yeni bir şifre oluşturmak için bir bağlantı alacaksınız.